چند وقت گذشته برای تهیهٔ شروط ضمن عقد مناسب و منصفانه با چند وکیل حرف زدم و اینترنت را زیر و رو کردم. اصلاً کار ساده‌ای نبود و برای همین تصمیم گرفتم که نتیجه را این‌جا بگذارم، شاید گذر کسی به این‌جا افتاد و استفاده کرد.
چند نکته در مورد شروط ضمن عقد
قبل از این که نمونهٔ شروط ضمن عقد را بگذارم، بد نیست که تجربیات خودم و دیگران را بنویسم:
- برخی از شروط نیاز به وکالت‌نامه دارند و صرف ثبت آن به عنوان شروط ضمن عقد کافی نیست.
- ثبت بند بند این شروط بستگی به نظر و دیدگاه دفترخانه دارد؛ قبل از مراجعه، متن را با سردفتر مرور کنید.
- شروط ضمن عقد را می‌توان در این سه سطح نوشت که هر کدام درجه‌ای از اعتبار حقوقی را دارند:
- توافق‌نامهٔ غیر رسمی بین دو طرف: یعنی این که دختر و پسر با حضور چند شاهد همچین سندی را آماده و در حضور چند شاهد امضا کنند. قطعاً این سند آن قدری که در یک مرکز حقوقی تنظیم شود معتبر نیست و مورد قبول سازمان‌ها و ارگان‌های رسمی نیست اما تهیهٔ آن ساده است و پیشنهاد می‌شود در یکی از مراسم‌های قبل از عقد تهیه و امضا شود.
- ضمیمهٔ سند ازدواج: از چند سال پیش، در قباله‌های ازدواج بخش مشخصی برای نوشتن شروط ضمن عقد اضافه شده است. متاسفانه بعضی از دفترخانه‌ها به دلایل مختلف از ثبت شروط ضمن عقد یا بخشی از آن‌ها خودداری می‌کنند. پیشنهاد می‌شود که پیش از مراجعه به دفترخانه موارد را با عاقد در میان بگذارید. با این حال آماده باشید که برخی از شروط مقبول وی نباشد و از درج آن در سند ازدواج خودداری کند.
- ثبت توافق‌نامه در دفتر اسناد رسمی: بهترین و مطئن‌ترین راه ثبت شروط ضمن عقد در دفتر اسناد رسمی است. با این حال ممکن است برخی موارد مورد قبول سردفتر قرار نگیرد. برای نمونه از ما خواستند که بخش مربوط به حضانت فرزندان را حذف کنیم چرا که بچه‌ای وجود ندارد که بتوان در مورد آن تصمیم گرفت.
- برخی از بندهای شروط ضمن عقد پیشنهادی با رنگ قرمز مشخص شده است که می‌توانند به صلاحدید تغییر کنند.
- شرط اجرای شروط ضمن عقد در قبال بخشش مهریه یکی از این موارد است (به مورد آخر این فهرست هم سری بزنید). می‌توان این شرط را به جای به کار بردن برای همهٔ شروط، تنها به شروط مهم مثل «حق طلاق» یا «حضانت فرزندان» اضافه کرد. در این صورت اجرای همهٔ حقوق منوط به بخشش مهریه نمی‌شود. برای درک بهتر این مطلب خواندن نوشته‌ها و توضیحات دیگران توصیه می‌شود.
- تصنیف اموال مشترک یعنی اموالی که در از زمان ثبت ازدواج با کار کردن به دست آمده و شامل هدیه، ارثیه، اموالی که پیش از ازدواج به دست آمده و … نمی‌شود.
- در نمونهٔ زیر هر بندی را می‌شود اضافه یا کم کرد اما فراموش نکنیم که شروط ضمن عقد برای مصفانه کردن نسبی شرایط حقوقی ازدواج است. به طور سنتی زنان در قبال امتیازهای ناعادلانه و مردسالارانهٔ قانون ازدواج از مهریه استفاده می‌کنند که با شروط ضمن عقد تا حد زیادی این نابرابری حل می‌شود اما رفع نمی‌شود چرا که تا رسیدن به حقوق برابر راه زیادی در پیش داریم.
- همیشه نگرانی از آینده در خانواده‌های وجود دارد و متاسفانه نظام حقوقی ناکارآمد این نگرانی را تشدید کرده است. برای همین، تمایل به شروط ضمن عقد همراه با مهریه‌های بالا به گزینه‌ای مهم بدل شده است. از دید خانواده‌ها گرفتن شروط ضمن عقد برای رفع نگرانی‌ها کافی نیست. در این شرایط می‌توان لفظ «به شرط بذل مهریه» را به شروط ضمن عقد اضافه کرد؛ برای توضیح کامل به نوشتهٔ نخست دیگران مراجعه کنید، هر چند که در آن نوشته گرفتن مهریهٔ توصیه می‌شود و بخشش آن منوط به گرفتن شروط ضمن عقد می‌شود.
- از این شروط بنا نیست جایی غیر از زمان اختلاف استفاده شود پس با این دید به آن نگاه کنید و فکر نکنید که قبول و امضای آن الزامی ندارد.
- فراموش نکنید که این سند یک سند حقوقی الزام‌آور است.
- مثل هر قرارداد دیگری امکان تخطی و فرار از آن وجود دارد؛ پس آدم باشیم :)
نوشته‌های دیگران در مورد شروط ضمن عقد
متاسفانه نوشته‌های زیاد در مورد شروط ضمن عقد وجود ندارد اما خواندن این نوشته‌ها را توصیه می‌کنم. اگر نوشتهٔ جدیدی پیدا کردم که ارزش خواندن داشت به این فهرست اضافه می‌کنم (آخرین به‌روز-رسانی فهرست: فروردین ۱۴۰۱ خورشیدی).
- توضیح بندهای شروط ضمن عقد و چرایی و چگونگی آن در مطلبی چهار-بخشی با عنوان «وقتی شروط ضمن عقد هست، مهریه این وسط چه می گوید؟» منتشر شده است (بخش اول، بخش دوم، بخش سوم و بخش چهارم) که خواندن آن توصیه می‌شود. در این نوشته توصیه می‌شود که مهریه به عنوان ضمانت اجرایی شروط ضمن عقد قرار گیرد به ویژه برای مواردی که امکان فرار از آن‌ها وجود دارد (حضانت فرزندان، تصنیف دارایی و …).
- دفترچه‌ای با توضیح مفصل بندهای شروط ضمن عقد تهیه شده که خواندنی است. در انتهای آن باورهای غلط در مورد شروط ضمن عقد و بهانه‌های خانواده‌ها برای فرار از قبول آن نیز عنوان شده است.
- پژوهش دانشگاهی «وا کاوی نخبگانی (کژ) کارکردهای شروط ضمن عقد نکاح در بستر خانواده» به تحلیل حقوقی دیدگاه مخالفان و موافقان شروط ضمن عقد پرداخته که خواندن آن خالی از لطف نیست.
نمونهٔ شروط ضمن عقد
به موجب این سند زوج آقای ….[نام کامل زوج]…. (فرزند ….[نام پدر زوج]…. و ….[نام مادر زوج]…. متولد ….[تاریخ تولد زوج]…. در ….[شهر محل تولد زوج]…. به شمارهٔ ملی ….[شمارهٔ ملی زوج]….) و زوجه خانم ….[نام کامل زوجه]…. (فرزند ….[نام پدر زوجه]…. و ….[نام مادر زوجه]…. متولد ….[تاریخ تولد زوجه]…. در ….[شهر محل تولد زوجه]…. به شمارهٔ ملی ….[شمارهٔ ملی زوجه]….) بر اساس سند ازدواج به شمارهٔ ….[شمارهٔ قبالهٔ ازدواج]…. مورخ ….[تاریخ ثبت ازدواج]…. (ثبت شده در دفتر رسمی ازدواج شمارهٔ ….[شمارهٔ دفتر ازدواج]…. واقع در ….[شهر محل دفتر ازدواج]….) و در نهایت صحت مزاج و عقل و دماغ و با قصد و رضا و میل و اراده و اختیار کامل اقرار و اعلام صریح و صحیح و شرعی و قانونی نمودند که این‌جانبان به میل و رضا شروط ذیل را ضمن عقد نکاح قبول داشته و خود را ملزم بدان‌ها به شرط بذل (بخشش) مهریه می‌دانیم.
- زوج، زوجه را در ادامهٔ تحصیل تا هر سطحی و در هر رشته‌ای که زوجه لازم بداند و در هر کجا که شرایط ایجاب نماید مخیر می‌سازد.
- زوج، زوجه را در انتخاب و اشتغال به هر شغلی که مایل باشد و در هر کجا که شرایط ایجاب نماید مخیر می‌کند.
- زوجین توافق نمودند که حق تعیین مسکن و انتخاب محل سکونت مشترک با توافق زوجین باشد. در صورت عدم توافق، تعیین مسکن و انتخاب محل سکونت به عهدهٔ کارشناس یا داور مرضی‌الطرفین خواهد بود.
- تامین هزینهٔ زندگی مشترک به عهدهٔ طرفین است.
- پرداخت هزینهٔ زندگی از طرف یکی از زوجین در شرایطی مثل عدم اشتغال منوط به تمکین -اعم از خاص یا عام- نخواهد بود.
- زوجه جهت انجام هر گونه جراحی اعم از پزشکی و زیبائی مختار است و نیاز به اذن و اجازه بعدی از جانب زوج نخواهد بود.
- زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می‌دهد تا زوجه در هر زمان و تحت هر شرایطی از جانب زوج اقدام به مطلقه نمودن خود از قید زوجیت زوج به هر قسم از طلاق -اعم از بائن، رجعی، خلع یا مبارات- کند.
- زوج متعهد می‌شود که برای این امر با مراجعه به مراجع ذی‌صلاح این وکالت را به زوجه بدهد.
- زوج به زوجه، وکالت بلاعزل می‌دهد که با همهٔ اختیارات قانونی بدون نیاز به اجازهٔ شفاهی یا کتبی مجدد شوهر، -در داخل یا به خارج از کشور- سفر کند.
- زوجه برای اخذ، تمدید یا تجدید گذرنامه نیاز به اجازهٔ زوج ندارد و این حق دائمی است.
- تعیین دلیل، مدت، مقصد و دیگر شرایط مربوط به سفر به صلاحدید خود زوجه است.
- زوجه اختیار تام برای اقامت -دائم یا موقت- در هر یک از کشورهای خارجی برابر مقررات و خروج از کشور از هر یک از مرزهای زمینی و دریائی و هوائی به دفعات مکرر را داراست.
- زوج متعهد می‌شود که برای این امر با مراجعه به مراجع ذی‌صلاح این وکالت را به زوجه بدهد.
- زوجین ضمن عقد خارج لازمی متعهد می‌شوند که هنگام طلاق -فارغ از آن که به درخواست زوج باشد یا زوجه- کلیهٔ دارایی مشترک خود را -اعم از منقول و غیرمنقول- که طی مدت ازدواج (از تاریخ وقوع عقد نکاح تا تاریخ اجرای صیغهٔ طلاق) و از طریق کار کردن به دست آورده‌اند را به طور مساوی میان یک‌دیگر تقسیم نمایند.
- این امر مستلزم هیچ شرط و پیش‌شرطی نخواهد بود.
- تصنیف دارایی‌های مشترک باید هم‌زمان با اجرای صیغهٔ طلاق به طرف مقابل منتقل و به ایشان تسلیم شود.
- زوجین توافق نمودند حضانت فرزند(ان) آتی مشترک در صورت طلاق با هر کدام از والدین خواهد بود که بنا بر مصلحت طفل باشد.
- اولویت در حضانت فرزند(ان) آتی مشترک در صورت طلاق با مادر خواهد بود.
- پرداخت نفقهٔ فرزند(ان) آتی مشترک بالمناصفه خواهد بود.
- تعیین مصلحت فرزند(ان) آتی مشترک و نحوهٔ تقسیم و تخصیص نفقهٔ آن(ها) به عهدهٔ کارشناس یا داور مرضی‌الطرفین خواهد بود.
- در صورتی که فرزند یا فرزندان آتی مشترک به حضانت مادر در بیایند برای کلیهٔ امور مالی و اداری، خروج از کشور یا انجام امور پزشکی از قبیل عمل جراحی نیازی به اذن پدر ندارند.
- برای این منظور زوج وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیری تحت عنوان «وکالت در ادارهٔ امور فرزند مشترک» به زوجه می‌دهد که طی آن در صورت داشتن فرزند(ان) آتی مشترک انجام کلیهٔ امور مربوط به فرزند(ان) آتی مشترک را به زوجه می‌دهد.
- امور مربوط به فرزند(ان) آتی مشترک شامل هر قسم از اموری است که به گذشته، حال یا آیندهٔ فرزند(ان) آتی مشترک مروبط باشد از آن جمله می‌توان به امور مربوط به سازمان‌ها، ارگان‌ها، شرکت‌ها و ادارات ملی، دولتی، خصوصی، بین‌المللی، منطقه‌ای و غیره در ارتباط با فرزند(ان) آتی مشترک زوجین اشاره کرد؛ ادارات دولتی (از قبیل آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، وزارت علوم، نیروی انتظامی، گذرنامه، وزارت امور خارجه و کلیهٔ امور کنسولی، ثبت احوال و …)، موسسات مالی (از قبیل بانک، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، امور بورسی و …)، مراکز عمومی و خصوصی (از قبیل بیمارستان، درمانگاه، مدرسه، پلیس +۱۰، دفاتر اسناد رسمی، سازمان‌های مردم نهاد، خیریه‌ها، موسسات آموزشی و تربیتی، شرکت‌ها، مراکز بهداشتی و درمانی و …) و غیره.
- زوج متعهد می‌شود که برای این امر و پس از به دنیا آمدن فرزند(ان) آتی مشترک با مراجعه به مراجع ذی‌صلاح این وکالت را به زوجه بدهد.
هم‌چنین ضمن عقد خارج لازم -که بین این‌جانبان منعقد شده- هر گونه ادعا و اعتراض بعدی و احتمالی خود را ولو به عنوان تضرر و غیره از خود سلب و ساقط می‌نماییم.
متن وکالت‌های مرتبط
- نمونهٔ متن وکالت حق خروج از کشور
- نمونهٔ متن وکالت طلاق
- نمونهٔ متن اقرارنامهٔ تقسیم مساوی اموال
پیام